Panultihon 17

1 Mas maayo pa nga adunay kahilom uban sa diyutay nga bahaw nga tinapay kaysa balay nga puno sa kombira apan adunay panag-away.

Melhor é um pedaço seco de comida com tranquilidade, do que uma casa cheia de carne com briga.

2 Ang maalamon nga sulugoon maoy magmando sa anak nga magpakaulaw ug makigbahin sa mga katigayonan ingon nga usa sa mga igsoon.

O servo prudente dominará o filho causador de vergonha, e receberá parte da herança entre os irmãos.

3 Ang hulmahan alang sa plata ug ang hudno alang sa bulawan, apan si Yahweh ang magputli sa mga kasingkasing.

O crisol é para a prata, e o forno para o ouro; mas o SENHOR prova os corações.

4 Ang tawo nga nagabuhat ug daotan maminaw niadtong mga nagasultig daotan; ang bakakon motagad niadtong nagasulti ug daotan nga mga butang.

O malfeitor presta atenção ao lábio injusto; o mentiroso inclina os ouvidos à língua maligna.

5 Si bisan kinsa nga nagabiaybiay sa kabos nagatamay sa iyang magbubuhat ug ang nagmaya sa kalisdanan dili makalikay sa silot.

Quem ridiculariza o pobre insulta o seu Criador; aquele que se alegra da calamidade não ficará impune.

6 Ang mga apo maoy korona sa mga tigulang, ug ang mga ginikanan maghatag ug pagpasidungog sa ilang mga anak.

A coroa dos idosos [são] os filhos de seus filhos; e a glória dos filhos são seus pais.

7 Ang maayo nga pagpanulti dili angay sa usa ka buangbuang; ingon man ang ngabil nga bakakon dili angay sa mga halangdon.

Não é adequado ao tolo falar com elegância; muito menos para o príncipe falar mentiras.

8 Ang pagsuhol sama sa usa ka batong salamangka alang niadtong naghatag niini; bisan asa siya paingon, magmalamposon siya.

O presente é [como] uma pedra preciosa aos olhos de seus donos; para onde quer que se voltar, [tentará] ter algum proveito.

9 Si bisan kinsa ang wala maghunahuna sa sayop nagapangita sa gugma, apan kadtong nagabalik-balik sa usa ka butang makapabulag sa suod nga panaghigala.

Quem perdoa a transgressão busca a amizade; mas quem repete o assunto afasta amigos íntimos.

10 Ang pagbadlong modulot sa kinahiladman sa tawong adunay panabot kaysa gatosan ka lapdos ngadto sa buangbuang.

A repreensão entra mais profundamente no prudente do que cem açoites no tolo.

11 Ang tawong daotan nangita lamang ug kasamok, busa ang mangtas nga sinugo ipadala batok kaniya.

Na verdade quem é mal busca somente a rebeldia; mas o mensageiro cruel será enviado contra ele.

12 Mas maayo pa nga makasugat ug oso nga gikawatan sa iyang mga anak kay sa makasugat ug usa ka buangbuang diha sa iyang pagkabuang-buang.

[É melhor] ao homem encontrar uma ursa roubada [de seus filhotes], do que um tolo em sua loucura.

13 Kung ang usa ka tawo nagbalos ug daotan sa maayo, ang pagkadaotan dili mobiya sa iyang panimalay.

Quanto ao que devolve o mal no lugar do bem, o mal nunca se afastará de sua casa.

14 Ang sinugdanan sa panagbingkil sama sa usa ka tawo nga nagsabwag ug tubig sa bisan asa, busa palayo sa panaglalisay sa dili pa kini modako.

Começar uma briga é [como] deixar águas rolarem; por isso, abandona a discussão antes que haja irritação.

15 Ang tawo nga magpalingkawas sa mga tawong daotan o maghukom niadtong magbuhat sa matarong— kining duha ka mga tawo dulumtanan kang Yahweh.

Quem absolve ao perverso e quem condena ao justo, ambos são abomináveis ao SENHOR.

16 Nganong magsuhol man ang buangbuang ug salapi aron makakat-on mahitungod sa kaalam, nga wala man siyay katakos sa pagkat-on niini?

Para que serve o dinheiro na mão do tolo, já que ele não tem interesse em obter sabedoria?

17 Ang managhigala maghigugmaay sa tanang higayon ug ang managsoon nahimugso sa panahon sa kalisdanan.

O amigo ama em todo tempo, e o irmão nasce para [ajudar] na angústia.

18 Ang tawo nga walay alamag magahimo ug hugot nga mga pakigsaad ug maoy moangkon sa mga utang sa iyang silingan.

O homem imprudente assume compromisso, ficando como fiador de seu próximo.

19 Si bisan kinsa kadtong mahigugma sa panagbingkil nahigugma sa sala; siya nga maghimo sa hataas nga babag sa iyang pultahan maoy mahimong hinungdan nga makabali sa mga bukog.

Quem ama a briga, ama a transgressão; quem constrói alta sua porta busca ruína.

20 Ang tawo nga daotan ug kasingkasing walay makaplagan nga maayo; siya nga adunay daotan nga dila mahiagom ngadto sa katalagman.

O perverso de coração nunca encontrará o bem; e quem distorce [as palavras de] sua língua cairá no mal.

21 Si bisan kinsa kadtong ginikanan sa buangbuang magdala ug kasubo sa iyang kaugalingon; ug ang amahan sa buangbuang walay kalipay.

Quem gera o louco [cria] sua própria tristeza; e o pai do imprudente não se alegrará.

22 Ang malipayon nga kasingkasing maayo nga tambal, apan ang dugmok nga espiritu makauga sa bukog.

O coração alegre é um bom remédio, mas o espírito abatido faz os ossos se secarem.

23 Ang tawong daotan modawat ug tinago nga suhol aron tuison ang dalan sa hustisya.

O perverso toma o presente do seio, para perverter os caminhos da justiça.

24 Ang usa ka tawo nga adunay panabot nagatumong sa iyang nawong ngadto sa kaalam, apan ang mata sa buangbuang nagatumong sa tumoy sa kalibotan.

A sabedoria está diante do rosto do prudente; porém os olhos do tolo [estão voltados] para os confins da terra.

25 Ang anak nga buangbuang mao ang kasub-anan ngadto sa iyang amahan, ug kapaitan alang sa babaye nga naghimugso kaniya.

O filho tolo é tristeza para seu pai, e amargura para aquela que o gerou.

26 Dili usab maayo nga silotan ang nagbuhat ug matarong; ni maayo ang paglatigo sa mga tawong halangdon nga adunay baroganan.

Também não é bom punir ao justo, nem bater nos príncipes por causa da justiça.

27 Ang tawo nga adunay kahibalo mogamit ug diyutay lamang nga mga pulong ug ang tawo nga adunay panabot mapinugnganon.

Quem entende o conhecimento guarda suas palavras; [e] o homem de bom entendimento [é] de espírito calmo.

28 Bisan ang buangbuang daw sama sa maalamon kung siya magpakahilom; kung dili siya mosulti, isipon siyang usa ka utokan.

Até o tolo, quando está calado, é considerado como sábio; [e] quem fecha seus lábios, como de bom senso.