Wyjścia 21

1 A oto prawa, które im przedstawisz.

Now these are the judgments which thou shalt set before them.

2 Jeśli kupisz niewolnika – Hebrajczyka, sześć lat będzie [ci] służyć, a w siódmym roku wyjdzie na wolność bez wykupu.

If thou shalt buy an Hebrew servant, six years he shall serve: and in the seventh he shall depart free for nothing.

3 Jeśli sam przyszedł, sam odejdzie; a jeśli miał żonę, jego żona odejdzie z nim.

If he came in by himself, he shall depart by himself: if he was married, then his wife shall depart with him.

4 Jeśli jego pan dał mu żonę, a ona urodziła mu synów lub córki, to jego żona i dzieci będą należały do jego pana, a on odejdzie sam.

If his master hath given him a wife, and she hath borne him sons or daughters; the wife and her children shall be her master’s, and he shall depart by himself.

5 A jeśli niewolnik powie: Kocham mojego pana, moją żonę i moich synów, nie wyjdę na wolność;

And if the servant shall plainly say, I love my master, my wife, and my children; I will not depart free:

6 Wtedy jego pan zaprowadzi go do sędziów i przyprowadzi go do drzwi albo do ich słupka; i jego pan szydłem przekłuje mu ucho, i będzie jego niewolnikiem na zawsze.

Then his master shall bring him to the judges; he shall also bring him to the door, or to the door post; and his master shall bore his ear through with an awl; and he shall serve him for ever.

7 Jeśli zaś kto sprzeda swoją córkę, aby była niewolnicą, nie odejdzie ona, jak odchodzą niewolnicy.

And if a man shall sell his daughter to be a female slave, she shall not depart as the male slaves do.

8 Jeśli się nie spodoba swemu panu, który zamierzał ją poślubić, niech pozwoli, aby została odkupiona. Nie ma prawa sprzedać jej obcemu ludowi, ponieważ zrobiłby jej krzywdę.

If she shall not please her master, who hath betrothed her to himself, then shall he let her be redeemed: to sell her to a strange nation he shall have no power, seeing he hath dealt deceitfully with her.

9 A jeśli przeznaczył ją dla swego syna, to postąpi z nią według prawa córek.

And if he hath betrothed her to his son, he shall deal with her after the manner of daughters.

10 Jeśli weźmie sobie za żonę jeszcze inną, nie umniejszy jej pożywienia, jej ubrania ani prawa małżeńskiego.

If he shall take him another wife; her food, her raiment, and her duty of marriage, shall he not diminish.

11 A jeśli nie zapewni jej tych trzech rzeczy, wtedy wyjdzie ona darmo bez okupu.

And if he shall not perform these three things for her, then shall she depart free without money.

12 Kto uderzy człowieka tak, że ten umrze, poniesie śmierć;

He that smiteth a man, so that he die, shall be surely put to death.

13 A jeśli nie czyhał na niego, ale Bóg podał go w jego rękę, wyznaczę miejsce, do którego będzie mógł uciec.

And if a man shall not lie in wait, but God shall deliver him into his hand; then I will appoint thee a place where he shall flee.

14 Ale jeśli ktoś czyha na swego bliźniego i podstępnie go zabija, to nawet od mojego ołtarza go weźmiesz, aby umarł.

But if a man shall come presumptuously upon his neighbour, to slay him with guile; thou shalt take him from my altar, that he may die.

15 Kto uderzy swego ojca albo swoją matkę, poniesie śmierć.

And he that smiteth his father, or his mother, shall be surely put to death.

16 Kto uprowadzi człowieka i sprzeda go lub zostanie on znaleziony w jego ręku, poniesie śmierć.

And he that stealeth a man, and selleth him, or if he shall be found in his hand, he shall surely be put to death.

17 Kto złorzeczy swemu ojcu lub swojej matce, poniesie śmierć.

And he that curseth his father, or his mother, shall surely be put to death.

18 A jeśli mężczyźni się pokłócą i jeden uderzy drugiego kamieniem lub pięścią, tak że ten nie umrze, ale musi położyć się w łóżku;

And if men contend together, and one shall smite another with a stone, or with his fist, and he shall not die, but keepeth to his bed:

19 To jeśli wstanie i będzie mógł chodzić po ulicy o lasce, ten, który uderzył, będzie niewinny; wypłaci mu tylko odszkodowanie i będzie łożyć na jego leczenie.

If he shall rise again, and walk abroad upon his staff, then shall he that smote him be clear: only he shall pay for the loss of his time, and shall cause him to be thoroughly healed.

20 Jeśli zaś ktoś uderzy kijem swego niewolnika lub swoją niewolnicę tak, że umrą pod jego ręką, musi ponieść karę;

And if a man shall smite his male or female servant, with a rod, and he shall die under his hand; he shall be surely punished.

21 Jeśli jednak [niewolnik] zostaje [przy życiu] dzień lub dwa, nie będzie karany; bo niewolnik to jego pieniądze.

However, if he shall continue a day or two, he shall not be punished: for he is his money.

22 Jeśli mężczyźni się pokłócą i uderzą kobietę brzemienną, tak że wyjdzie z niej płód, jednak bez żadnej szkody, to musi ponieść karę, jaką nałoży na niego mąż tej kobiety, a da według [uznania] sędziów.

If men shall contend, and hurt a woman with child, so that her fruit shall depart from her, and yet no harm follow: he shall be surely punished, according as the woman’s husband will lay upon him; and he shall pay as the judges determine.

23 Jeśli jednak dojdzie do szkody, wtedy dasz życie za życie;

And if any harm shall follow, then thou shalt give life for life,

24 Oko za oko, ząb za ząb, rękę za rękę, nogę za nogę;

Eye for eye, tooth for tooth, hand for hand, foot for foot,

25 Oparzenie za oparzenie, ranę za ranę, siniec za siniec.

Burning for burning, wound for wound, stripe for stripe.

26 Jeśli ktoś uderzy w oko swego niewolnika lub w oko swojej niewolnicy, tak że je wybije, za jego oko wypuści go na wolność.

And if a man shall smite the eye of his male servant, or the eye of his female servant, that it shall perish; he shall let him go free for his eye’s sake.

27 Jeśli też [ktoś] wybije ząb swemu niewolnikowi lub ząb swojej niewolnicy, za jego ząb wypuści go na wolność.

And if he shall smite out his male servant’s tooth, or his female servant’s tooth; he shall let him go free for his tooth’s sake.

28 Jeśli czyjś wół ubodzie na śmierć mężczyznę lub kobietę, ten wół musi zostać ukamienowany, a jego mięsa nie wolno jeść. Właściciel wołu zaś będzie niewinny.

If an ox shall gore a man or a woman, that they die: then the ox shall be surely stoned, and his flesh shall not be eaten; but the owner of the ox shall be clear.

29 Jeśli jednak wół bódł przedtem i ostrzegano o tym jego właściciela, ten zaś nie pilnował go, i [wół] zabił mężczyznę lub kobietę, wół będzie ukamienowany i jego właściciel poniesie śmierć.

But if the ox was accustomed to push with his horn in time past, and it hath been testified to his owner, and he hath not restrained him, but that he hath killed a man or a woman; the ox shall be stoned, and his owner also shall be put to death.

30 Jeśli nałożono mu karę pieniężną, wtedy da za swoją duszę okup, jaki na niego nałożą.

If there shall be laid on him a sum of money, then he shall give for the ransom of his life whatever is laid upon him.

31 Choćby ubódł syna lub córkę, postąpią z nim według tego samego prawa.

Whether he hath gored a son, or hath gored a daughter, according to this judgment shall it be done to him.

32 Jeśli wół ubodzie niewolnika lub niewolnicę, da ich panu trzydzieści syklów srebra, a wół będzie ukamienowany.

If the ox shall push a male or female servant; he shall give to their master thirty shekels of silver, and the ox shall be stoned.

33 Jeśli ktoś zostawi studnię odkrytą lub jeśli ktoś wykopie studnię i nie nakryje jej, a wpadnie w nią wół lub osioł;

And if a man shall open a pit, or if a man shall dig a pit, and not cover it, and an ox or a donkey shall fall into it;

34 Właściciel tej studni musi wyrównać stratę [i] wynagrodzi ich właścicielowi, a zdechłe [zwierzę] będzie należeć do niego.

The owner of the pit shall make payment, and give money to the owner of them; and the dead beast shall be his.

35 Także jeśli czyjś wół ubodzie na śmierć wołu jego sąsiada, wtedy sprzedadzą żywego wołu i podzielą się zapłatą za niego; podzielą się też tym zdechłym.

And if one man’s ox shall hurt another’s, that he shall die; then they shall sell the live ox, and divide the money of it; and the dead ox also they shall divide.

36 Ale jeśli było wiadomo, że ten wół bódł przedtem, a jego właściciel nie pilnował go, musi oddać wołu za wołu, a zdechłe [zwierzę] będzie należeć do niego.

Or if it shall be known that the ox was accustomed to push in time past, and his owner hath not restrained him; he shall surely pay ox for ox; and the dead shall be his own.